Κατακερματισμός DNA σπέρματος – DNA fragmentation

Η γενετική σύσταση των σπερματοζωαρίων ενός άνδρα μεταβιβάζεται στην επόμενη γενιά μέσω της γονιμοποίησης και άρα είναι καθοριστική για τη φυσιολογική ανάπτυξη ενός εμβρύου. Το υψηλό ποσοστό κατάτμησης DNA στα σπερματοζωάρια ενός άνδρα μπορεί να αποκαλύψει μια αιτία ανδρικής υπογονιμότητας η οποία δεν μπορεί να ανιχνευθεί με τις έως τώρα συμβατικές εξετάσεις, όπως το σπερμοδιάγραμμα.

Εκτενείς έρευνες τα τελευταία χρόνια έχουν αποδείξει ότι ανεξάρτητα με τη μέθοδο υποβοηθούμενης αναπαραγωγής που ακολουθεί ένα ζευγάρι για την απόκτηση παιδιού, το υψηλό ποσοστό κατακερματισμένου DNA στο σπέρμα του συζύγου μειώνει σημαντικά την πιθανότητα επιτυχούς κυήσεως.

Τί είναι ο κατακερματισμός του DNA στο σπέρμα;

Το γενετικό υλικό (DNA) βρίσκεται στο εσωτερικό των σπερματοζωαρίων και των ωαρίων και είναι υπεύθυνο για τη μεταβίβαση των γενετικών χαρακτηριστικών των γονιών στην επόμενη γενιά. Έχει τη μορφή διπλής έλικας η οποία σταθεροποιείται με χημικούς δεσμούς. Αν οι δεσμοί αυτοί σπάσουν τότε η έλικα γίνεται ασταθής. Η αστάθεια αυτή στο DNA των σπερματοζωαρίων λέγεται κατάτμηση ή κατακερματισμός και δεν αντιπροσωπεύεται από το συμβατικό σπερμοδιάγραμμα. Γι’ αυτό και τα υψηλά επίπεδα κατάτμησης του DNA στο σπέρμα:

  • Ανευρίσκονται πολλές φορές και στο σπέρμα ανδρών με φυσιολογικό σπερμοδιάγραμμα

  • Είναι σημαντικά υψηλότερα στους υπογόνιμους άνδρες σε σχέση με τους γόνιμους

  • Είναι υψηλότερα στους άνδρες με κακές παραμέτρους (κινητικότητα, συγκέντρωση, μορφολογία) στο σπερμοδιάγραμμα αν και αυτό δεν αντικατοπτρίζεται πάντα

  • Υψηλά επίπεδα κατακερματισμού DNA στο σπέρμα δεν σχετίζονται με το ποσοστό γονιμοποίησης στην εξωσωματική ή με την ανάπτυξη των εμβρύων τις δύο πρώτες ημέρες της διαίρεσής τους (αυλάκωση) στο εργαστήριο

  • Σχετίζονται όμως με την ανάπτυξη των εμβρύων ύστερα από την έκφραση του πατρικού γονιδιώματος, η οποία πραγματοποιείται κοντά στο στάδιο της βλαστοκύστης

  • Υψηλά επίπεδα κατακερματισμού DNA στο σπέρμα σχετίζονται με αυτόματες αποβολές πρώτου τριμήνου, βιοχημικές κυήσεις και ανεπιτυχείς εμφυτεύσεις ύστερα από οποιαδήποτε μέθοδο (IUI, IVF ή ICSI) γονιμοποίησης στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή

Αίτια κατάτμησης DNA στο σπέρμα

Ο κατακερματισμός του DNA στο σπέρμα συνήθως προκαλείται ενδογενώς από το οξειδωτικό στρες και τις ανωμαλίες που παρουσιάζονται στη διαδικασία της απόπτωσης στο σπέρμα. Η απόπτωση είναι μια φυσιολογική βιολογική διαδικασία για την απομάκρυνση των «γερασμένων» σπερματοζωαρίων στο σπέρμα όλων των ανδρών. Υψηλά ποσοστά κατάτμησης DNA στο σπέρμα μπορεί να προκληθούν και από παράγοντες όπως:

  • Φλεγμονή

  • Παρουσία υψηλού πυρετού

  • Αυξημένη θερμοκρασία όρχεων

  • Χρήση φαρμάκων και ναρκωτικών ουσιών

  • Κάπνισμα

  • Αλκοόλ

  • Στρες

  • Κακή διατροφή (πλούσια σε λιπαρά)

  • Έκθεση σε περιβαλλοντικές και τοξικές ουσίες

  • Προχωρημένη ηλικία του άνδρα (>50)

  • Κιρσοκήλη

  • Ιστορικό χημειοθεραπείας/ακτινοθεραπείας

  • Λευκοκυτταροσπερμία

  • Παρουσία σταγονιδίων στο κυτταρόπλασμα του σπέρματος

Ποιοί θα μπορούσαν να επωφεληθούν από την εν λόγω γενετική εξέταση;

Ζευγάρια με:

  • Ανεξήγητη υπογονιμότητα

  • Προηγούμενες βιοχημικές κυήσεις

  • Καθ’έξιν αποβολές

  • Μικρό ποσοστό ανάπτυξης βλαστοκύστεων

  • Πολλαπλές αποτυχημένες προσπάθειες στην εξωσωματική σε συμβατικό κύκλο IVF ή κύκλο μικρογονιμοποίησης (ICSI)

  • Προχωρημένη ηλικία

  • Ιστορικό κιρσοκήλης

  • Παθολογικό σπερμοδιάγραμμα

  • Έκθεση σε περιβαλλοντικές και τοξικές ουσίες

Πλεονεκτήματα της εξέτασης του ποσοστού κατακερματισμένου DNA στο σπέρμα

Η γενετική εξέταση της κατάτμησης του DNA στα σπερματοζωάρια είναι μια αξιόπιστη μέθοδος που μπορεί να χρησιμεύσει ως:

  • Προγνωστικός παράγοντας όσον αφορά την έκβαση μιας προσπάθειας εξωσωματικής γονιμοποίησης ως προς την επίτευξη εγκυμοσύνης

  • Οι πληροφορίες βοηθούν στη διάγνωση, αντιμετώπιση και θεραπεία ανεξήγητης ανδρικής υπογονιμότητας

  • Ανίχνευση των ανδρών με κακή πρόγνωση όσον αφορά την ικανότητα επίτευξης εγκυμοσύνης

Υψηλά ποσοστά κατακερματισμένου DNA στο σπέρμα και προσπάθεια επίτευξης εγκυμοσύνης

Φυσιολογικές κυήσεις συμβαίνουν ακόμα και σε ζευγάρια όπου ο σύζυγος έχει υψηλό ποσοστό κατάτμησης DNA στο σπέρμα, αλλά με μειωμένη πιθανότητα μιας και το ποσοστό των σπερματοζωαρίων που δεν φέρει κατάτμηση είναι πολύ μικρότερο σε αυτές τις περιπτώσεις. Αυτό σημαίνει ότι η εν λόγω εξέταση δεν είναι απόλυτη και θα πρέπει πάντοτε να συνεκτιμάται το ιστορικό κάθε ζευγαριού ξεχωριστά.

Τα έμβρυα που προκύπτουν από σπέρμα με υψηλό ποσοστό κατακερματισμένου DNA έχουν κακή πρόγνωση όσον αφορά την εμφύτευση, με πιθανότητα μεταλλάξεων και αναστολής της ανάπτυξης των εμβρύων ως το στάδιο της βλαστοκύστης, αυξημένης πιθανότητας αποβολής, αλλά ακόμη και βλάβες στα νεογνά που καταφέρνουν να επιβιώσουν, όπως για παράδειγμα αυξημένη ευαισθησία των παιδιών αυτών να νοσήσουν από καρκίνο παιδικής ηλικίας.

Το σπέρμα με υψηλά ποσοστά κατακερματισμένου DNA έχει περισσότερες πιθανότητες να οδηγήσει σε επιτυχή εγκυμοσύνη όταν γονιμοποιεί ωάριο νεότερης γυναίκας, καθότι έρευνες έχουν δείξει ότι το ωάριο που προέρχεται από μια νέα γυναίκα (ηλικίας <35) έχει δυνατότητα επιδιόρθωσης έως και 40% κατάτμησης του DNA στο σπέρμα.

Σε περίπτωση υψηλού ποσοστού κατακερματισμένου DNA στο σπέρμα, υπάρχει θεραπεία;

Αυτό εξαρτάται από την αιτία. Στις περιπτώσεις όπου η κατάτμηση του DNA στο σπέρμα προκύπτει από το οξειδωτικό στρες, η αλλαγή του τρόπου ζωής και διατροφής μπορεί να συμβάλλουν στην αντιμετώπιση του φαινόμενου σε κάποια περιστατικά. Σύμπλεγμα βιταμινών που έχουν αντιοξειδωτική δράση και πρόσληψη τροφών (πχ λαχανικά, ξηροί καρποί, κόκκινο κρασί) πλούσιων σε αντιοξειδωτικές ουσίες, όπως και η θεραπεία φλεγμονών συμβάλλουν προς αυτή την κατεύθυνση. Γι’ αυτό και ύστερα από τη συγκεκριμένη αγωγή καλός είναι ο επανέλεγχος των επιπέδων κατάτμησης DNA στο σπέρμα μετά την πάροδο τριών μηνών.

Άλλες επιλογές αντιμετώπισης του φαινομένου συμπεριλαμβάνουν:

  • Λήψη αντιβιοτικών σε περίπτωση συνύπαρξης κάποιας φλεγμονής

  • Αλλαγές συνηθειών και τρόπου ζωής – ναρκωτικές ουσίες, κάπνισμα

  • Αλλαγές στη διατροφή – φρέσκα φαγητά, ιδίως όσα περιέχουν αντιοξειδωτικές ουσίες, σελήνιο και βιταμίνες C και E

  • Επιδιόρθωση κιρσοκήλης

  • Λήψη σπερματοζωαρίων απευθείας από τον ιστό των όρχεων καθότι η κατάτμηση του DNA συμβαίνει μετά την έξοδο των σπερματοζωαρίων από τους όρχεις, επομένως τα σπερματοζωάρια που ανακτώνται από τους όρχεις μπορεί να έχουν μεγαλύτερη ακεραιότητα στο DNA από το σπέρμα που λαμβάνουμε μετά από εκσπερμάτιση

Οι έρευνες έχουν επίσης δείξει ότι στις περιπτώσεις όπου το σπέρμα παρουσιάζει υψηλό ποσοστό κατάτμησης του DNA, η μικρογονιμοποίηση (ICSI) είναι πιο αποτελεσματική μέθοδος γονιμοποίησης σε σχέση με την συμβατική μέθοδο (ΙVF) και θα πρέπει να προτιμάται.

Ερμηνεία των αποτελεσμάτων

Υπάρχουν πολλές μέθοδοι μέτρησης του ποσοστού κατάτμησης του DNA στο σπέρμα. Το δείγμα επεξεργάζεται χημικά, με σκοπό την αποδιάταξη του DNA των σπερματοζωαρίων και την απομάκρυνση των πυρηνικών τους πρωτεϊνών, γεγονός που οδηγεί στη δημιουργία άλου. Ακολουθεί αξιολόγηση 500 περίπου σπερματοζωαρίων μέσω μικροσκοπίου, τα οποία διαχωρίζονται σε φυσιολογικά (εμφανίζουν άλω γύρω από τις κεφαλές τους) και σε μη φυσιολογικά, τα οποία φέρουν κατακερματισμένο DNA (εμφανίζουν πολύ μικρή ή καθόλου άλω).

Τα αποτελέσματα ανακοινώνονται ως DFI (DNA Fragmentation Index) δηλαδή ως δείκτης (%) των σπερματοζωαρίων του δείγματος με κατακερματισμένο DNA. Σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία τα αποτελέσματα κατανέμονται σε τρεις σημαντικές κατηγορίες ανάλογα με το δείκτη κατάτμησης ή κατακερματισμού DFI (%) στο σπέρμα οι οποίες είναι:

  • DFI ≤ 24%: χαμηλό ποσοστό σπερματοζωαρίων με κατακερματισμένο DNA, χαμηλή πιθανότητα υπογονιμότητας

  • DFI 25-49%: μέτριο ποσοστό σπερματοζωαρίων με κατακερματισμένο DNA, αυξημένη πιθανότητα υπογονιμότητας

  • DFI > 50%: πολύ υψηλό ποσοστό σπερματοζωαρίων με κατακερματισμένο DNA, υψηλή πιθανότητα υπογονιμότητας και αποτυχίας IVF

Φυσιολογικό ορίζεται το αποτέλεσμα όταν ο δείκτης κατάτμησης ή κατακερματισμού DFI (%) στο σπέρμα έχει βρεθεί κάτω του 24%. Φυσιολογικές κυήσεις συμβαίνουν ακόμα και σε ζευγάρια όπου ο σύζυγος έχει υψηλό ποσοστό κατάτμησης DNA στο σπέρμα αλλά με μειωμένη πιθανότητα κυήσεως και αυξημένο το ρίσκο της αποβολής.

Διερεύνηση Υπογονιμότητας

  Επικοινωνήστε μαζί μας

    *Αυτός ο ιστότοπος προστατεύεται από το σύστημα reCAPTCHA και ισχύουν η Πολιτική Απορρήτου και οι Όροι Παροχής Υπηρεσιών της Google.

    ONLINE ΡΑΝΤΕΒΟΥ

    Μαρτυρίες Ασθενών

    Πολύ ευγενικός γιατρός, άμεση απάντηση σε οποιοδήποτε ερώτημα κι αν υπάρξει, πολύ καθαρός χώρος και σου προσαρμόζει τα ραντεβού την ώρα που μπορείς εσύ.

    Μαρία Τ.

    Ο γιατρός είναι ευσυνείδητος, υπομονετικός και άριστος στη δουλειά του. Τον συνιστώ ανεπιφύλακτα.

    Σοφία Π.

    Πρότυπο ιατρείο, εξαιρετικός γιατρός. Μηδενικός χρόνος αναμονής, άμεση εξυπηρέτηση.

    Σύλβια Μ.

    Κλείστε Ραντεβού

    Είμαστε εδώ για εσάς και μπορείτε να προγραμματίσετε ένα ραντεβού 24 ώρες την ημέρα, 7 ημέρες την εβδομάδα. Εάν το γραφείο δεν είναι ανοιχτό, μπορείτε να κλείσετε ραντεβού μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου στο [email protected] ή συμπληρώνοντας την φόρμα επικοινωνίας.