Ενδομητρίωση
Η ενδομητρίωση είναι μια συχνή και επώδυνη κατάσταση του οργανισμού, στην οποία ο ιστός που φυσιολογικά βρίσκεται στο εσωτερικό τοίχωμα της μήτρας (το ενδομήτριο), αναπτύσσεται έξω από αυτή. Συχνότερα ενδομητρίωση εμφανίζεται στις ωοθήκες, τις σάλπιγγες, και το περιτόναιο (τη μεμβράνη που καλύπτει τα όργανα της πυέλου). Πιο σπάνια, ενδομητρίωση μπορεί να επεκταθεί σε άλλα όργανα, όπως στους συνδέσμους που συγκρατούν τη μήτρα στη θέση της, το έντερο, το ορθό, την ουροδόχο κύστη ή σε απομακρυσμένες τοποθεσίες, όπως τον πνεύμονα.
Ο ενδομητρικός ιστός, παρότι εκτός της μήτρας, συνεχίζει να ανταποκρίνεται στις ορμονικές επιδράσεις του κύκλου σας και να συμπεριφέρεται όπως θα έκανε και αν βρισκόταν στη θέση του, επομένως, κατά το δεύτερο μισό του κύκλου θα αναπτυχθεί, και κατά την περίοδο θα αποδομηθεί ώστε να αποπέσει. Επειδή όμως στα σημεία που βρίσκεται δεν έχει τρόπο εξόδου από το σώμα, παγιδεύεται σχηματίζοντας εστίες ή οζίδια. Όταν η ενδομητρίωση αφορά τις ωοθήκες, σχηματίζονται κύστεις που καλούνται ενδομητριώματα. Προκαλείται φλεγμονή στους γύρω ιστούς, και τελικά σχηματίζονται ουλές και συμφύσεις (ταινίες συνδετικού ιστού που προσκολλώνται στα ενδοκοιλιακά όργανα και προκαλούν τη συγκόλλησή τους).
Πρόκειται για μία κατάσταση που επηρεάζει πολλές γυναίκες από τη στιγμή που έχουν περίοδο. Ενδέχεται να είναι εξαιρετικά επώδυνη, να είναι η αιτία υπογονιμότητας και δεν πρέπει να την αγνοούμε. Τα στατιστικά στοιχεία που αφορούν την ενδομητρίωση είναι αφοπλιστικά:
- 1 στις 10 γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας υποφέρουν από ενδομητρίωση
- 10% των γυναικών σε παγκόσμια κλίμακα έχουν ενδομητρίωση. Αυτό σημαίνει 176 εκατομμύρια γυναίκες παγκοσμίως
- Εμφανίζεται συνηθέστερα στις ηλικίες 30-40 ετών, όπου το ποσοστό των γυναικών που επηρεάζει φθάνει το 20-25%
- Σε γυναίκες που παρουσιάζουν προβλήματα γονιμότητας, η ενδομητρίωση διαγιγνώσκεται σε ποσοστό έως και 40-50%
- Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες η ενδομητρίωση είναι η δεύτερη πιο συχνή γυναικολογική πάθηση
- Λόγω της καθυστερημένης αναζήτησης βοήθειας, αλλά και της χαμηλής εξειδίκευσης που υπάρχει για την ανίχνευση της πάθησης, απαιτούνται κατά μέσο όρο 7,5 χρόνια από την έναρξη των συμπτωμάτων έως τη διάγνωση της νόσου
Το κύριο σύμπτωμα της ενδομητρίωσης είναι ο πυελικός πόνος συσχετιζόμενος στενά με την έμμηνο ρύση. Παρότι πολλές γυναίκες βιώνουν κράμπες στις πρώτες ημέρες της περιόδου τους, οι γυναίκες που πάσχουν από ενδομητρίωση περιγράφουν τυπικά την περίοδό τους πολύ χειρότερη από το συνηθισμένο. Επίσης αναφέρουν ότι ο πόνος χειροτερεύει με την πάροδο του χρόνου, αλλά και ότι συχνά ξεκινά μία-δύο ημέρες πριν αδιαθετήσουν.
Κοινά σημεία και συμπτώματα της ενδομητρίωσης περιλαμβάνουν:
- Επώδυνη περίοδο – Δυσμηνόρροια
- Πόνος κατά την επαφή – Δυσπαρεύνεια
- Πόνος κατά τον περισταλτισμό του εντέρου ή την ούρηση
- Υπερβολική αιμορραγία κατά την περίοδο (μηνορραγία), ή/και αιμορραγίες μεταξύ περιόδων (μηνομητρορραγία)
- Υπογονιμότητα
- Άλλα συμπτώματα: αίσθημα κόπωσης, διάρροια, δυσκοιλιότητα, μετεωρισμός ή ναυτία, συνήθως κατά τη διάρκεια της εμμήνου ρύσεως
Η ένταση του πόνου δεν είναι ενδεικτική για την έκταση της νόσου. Υπάρχουν γυναίκες με ελαφριά ενδομητρίωση που νιώθουν πολύ έντονο πυελικό άλγος, ενώ άλλες με προχωρημένη ενδομητρίωση νιώθουν ελάχιστο ή και καθόλου πόνο.
Η ενδομητρίωση συχνά συγχέεται με άλλες παθήσεις που προκαλούν χρόνιο πυελικό άλγος, όπως την πυελική φλεγμονώδη νόσο (PID), κύστεις ωοθηκών, ή το ευερέθιστο έντερο.
Πότε να αναζητήσετε βοήθεια;
Θα πρέπει να επισκεφθείτε τον γιατρό σας όταν εμφανίζετε σημεία και συμπτώματα που υποδεικνύουν ενδομητρίωση. Η πάθηση συχνά είναι δύσκολο να διαχειριστεί, ιδιαίτερα αν η διάγνωση καθυστερήσει. Απευθυνόμενη νωρίς στον ειδικό, θα έχετε καλύτερα αποτελέσματα στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων σας.
Παρότι η ακριβής αιτία της ενδομητρίωσης δεν είναι γνωστή, πιθανές εξηγήσεις συμπεριλαμβάνουν:
- Ανάστροφη εμμηνορυσία: κατά την έμμηνο ρύση, αίμα που περιέχει ενδομητρικό ιστό παλινδρομεί μέσω των σαλπίγγων στην περιτοναϊκή κοιλότητα αντί να εξέρχεται όλο έξω από τη μήτρα. Τα κύτταρα που περιέχονται μέσα στον ιστό αυτό, προσκολλώνται στα τοιχώματα της πυέλου και την επιφάνεια των οργάνων όπου και αναπτύσσονται, και συνεχίζουν να αιμορραγούν σε κάθε έμμηνο ρύση
- Μεταστροφή περιτοναϊκών κυττάρων: κάποιοι ειδικοί προτείνουν ότι σύμφωνα με τη «θεωρία επαγωγής», κάποιες ορμόνες ή ανοσολογικοί παράγοντες προκαλούν μεταστροφή των περιτοναϊκών κυττάρων σε κύτταρα ενδομητρίου
- Μετάλλαξη εμβρυονικών κυττάρων: υπό την επίδραση συγκεκριμένων ορμονών όπως τα οιστρογόνα, τα εμβρυονικά κύτταρα (κύτταρα που ανευρίσκονται σε πολύ πρόωρο στάδιο ανάπτυξης) μπορούν να μεταλλαχθούν σε κύτταρα ενδομητρίου και να εμφυτευθούν στο περιτόναιο κατά την εφηβεία
- Εμφύτευση μετά από χειρουργείο: μετά από χειρουργεία όπως καισαρική τομή, κύτταρα του ενδομητρίου μπορεί να μετακινηθούν και να εμφυτευθούν σε ιστούς εκτός μήτρας
- Μεταφορά ενδομητρικών κυττάρων: είναι δυνατόν να μεταφερθούν κύτταρα του ενδομητρίου μέσω αιμοφόρων αγγείων, ή του λεμφικού συστήματος σε άλλα σημεία του σώματος
- Διαταραχές του ανοσοποιητικού συστήματος: ένα ασθενές ανοσοποιητικό σύστημα αδυνατεί να βρει και να καταστρέψει τα ενδομητρικά κύτταρα που μεγαλώνουν εκτός της μήτρας. Παθήσεις του ανοσοποιητικού συστήματος και ορισμένοι τύποι καρκίνου είναι περισσότερο συχνοί σε γυναίκες που έχουν ενδομητρίωση
- Γενετικοί παράγοντες: επειδή η ενδομητρίωση παρατηρείται σε οικογένειες, είναι πιθανό να έχει κληρονομικά αίτια. Έχει παρατηρηθεί πως σε γυναίκες που τόσο η μητέρα όσο και η μία αδελφή έχει ενδομητρίωση, υπάρχει έως και 60% μεγαλύτερη πιθανότητα να παρουσιάζουν την πάθηση
Παράγοντες κινδύνου
Κάποιοι παράγοντες σας καθιστούν σε μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτύξετε ενδομητρίωση και σε αυτούς περιλαμβάνονται:
-
- Ατοκία
- Έναρξη εμμήνου ρύσεως σε μικρή ηλικία
- Είσοδος στην εμμηνόπαυση σε μεγάλη ηλικία
- Μικροί κύκλοι, συνήθως μικρότεροι των 27 ημερών
- Έκθεση του οργανισμού σε υψηλά επίπεδα οιστρογόνων για μεγάλα χρονικά διαστήματα
- Χαμηλός δείκτης μάζας σώματος
- Κατανάλωση αλκοόλ
- Μία ή παραπάνω στενοί συγγενείς (μητέρα, θεία ή αδελφή) με ενδομητρίωση
- Οποιαδήποτε κατάσταση υγείας που εμποδίζει τη ροή του αίματος έξω από το σώμα κατά την περίοδο
- Ανωμαλίες της μήτρας
Η ενδομητρίωση εγκαθίσταται κάποια χρόνια μετά την έναρξη της περιόδου (εμμηναρχή). Τα σημεία και συμπτώματα της ενδομητρίωσης παύουν προσωρινά σε περίπτωση εγκυμοσύνης και εντελώς με την εμμηνόπαυση, εκτός αν η γυναίκα λαμβάνει θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης.
Υπογονιμότητα
Η κύρια επιπλοκή της ενδομητρίωσης είναι η μείωση της γονιμότητας. Περίπου μία στις δύο με μία στις τρεις γυναίκες που υποφέρουν από ενδομητρίωση, αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην επίτευξη εγκυμοσύνης.
Για να επιτευχθεί εγκυμοσύνη ένα ωάριο πρέπει να απελευθερωθεί από την ωοθήκη, να ταξιδέψει μέσω της σάλπιγγας όπου θα συναντηθεί και θα γονιμοποιηθεί από ένα σπερματοζωάριο, και τέλος να εμφυτευθεί με επιτυχία στο ενδομήτριο ώστε να ξεκινήσει η ανάπτυξη του εμβρύου. Σε περίπτωση ενδομητρίωσης, η σάλπιγγα είναι δυνατόν να έχει αποφραχθεί και να μην έρθουν σε επαφή το ωάριο με το σπερματοζωάριο. Η πάθηση όμως φαίνεται ότι επηρεάζει τη γονιμότητα και με άλλους τρόπους, όπως προκαλώντας βλάβη στο ωάριο, ή σε επίπεδο ενδομητρίου, επηρεάζοντας την εμφύτευση.
Παρόλα αυτά, γυναίκες με μικρού έως μέτριου βαθμού ενδομητρίωση μπορούν να συλλάβουν και να φέρουν σε πέρας εγκυμοσύνη με επιτυχία. Συνήθως είναι συνετό γυναίκες με ενδομητρίωση να μην καθυστερούν στην απόκτηση οικογένειας, καθώς η νόσος χειροτερεύει με την πάροδο του χρόνου.
Καρκίνος ωοθηκών
Καρκίνος ωοθηκών εμφανίζεται σε υψηλότερη πιθανότητα από την αναμενόμενη σε γυναίκες με ενδομητρίωση. Ακόμη και έτσι, πρέπει να ειπωθεί ότι ο κίνδυνος για καρκίνο στην ωοθήκη είναι πολύ χαμηλός γενικά. Σύμφωνα με κάποιες μελέτες, η ενδομητρίωση αυξάνει τον κίνδυνο, όπως επίσης και για εμφάνιση αδενοκαρκινώματος αργότερα στη ζωή.
Εάν έχετε συμπτώματα ενδομητρίωσης, μιλήστε στον ιατρό σας. Ο ιατρός θα εξετάσει αναλυτικά τα συμπτώματα και θα προχωρήσει στα ακόλουθα, για να βρει εάν όντως πάσχετε από ενδομητρίωση:
Γυναικολογική εξέταση. Κατά τη διάρκεια μιας γυναικολογικής εξέτασης, ο ιατρός θα ανιχνεύσει για κύστη ή ουλές πίσω από την περιοχή της μήτρας. Οι μικρότερες ωστόσο και διάσπαρτες περιοχές ενδομητρίωσης είναι δύσκολο να ανιχνευθούν.
Υπέρηχος. Ο ιατρός μπορεί να προχωρήσει σε υπερηχογράφημα για να ελέγξει για ωοθηκικές κύστεις που έχουν δημιουργηθεί λόγω ενδομητρίωσης. Η μαγνητική τομογραφία είναι επίσης μια ακόμη μέθοδος που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη διάγνωση της ενδομητρίωσης.
Φαρμακευτική αγωγή. Εάν ο ιατρός σας δεν βρει κύστεις στις ωοθήκες μετά από μια εξέταση υπερήχου ή μια γυναικολογική εξέταση, μπορεί να χορηγήσει φαρμακευτική αγωγή, όπως ορμόνες που σταματούν την έμμηνο ρύση και μειώνουν την ποσότητα οιστρογόνων που παράγει το σώμα σας. Εάν ο πόνος αρχίζει να υποχωρεί με τη χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής, τότε πιθανόν έχετε ενδομητρίωση. Αλλά η συγκεκριμένη φαρμακευτική αγωγή ανακουφίζει μόνο για όσο διάστημα τη συνεχίζετε. Μόλις τη σταματήσετε, ο πόνος θα επανέλθει.
Λαπαροσκόπηση. Η λαπαροσκόπηση είναι ένα είδος χειρουργείου που ο ιατρός μπορεί να χρησιμοποιήσει για να δει εάν υπάρχουν περιοχές με ενδομητρίωση. Είναι ο μόνος ασφαλής τρόπος ώστε να είναι κανείς σίγουρος ότι έχετε ενδομητρίωση. Μερικές φορές ο ιατρός ενδέχεται να διαγνώσει απλά την ενδομητρίωση βλέποντας την περιοχή ενώ σε άλλες περιπτώσεις ίσως χρειαστεί να πάρει ένα μικρό δείγμα ιστού για ιστολογική εξέταση.
Η ενδομητρίωση αντιμετωπίζεται είτε φαρμακευτικά, είτε με χειρουργική επέμβαση. Η προσέγγιση που θα επιλέξετε με τον ιατρό σας θα εξαρτηθεί από την ένταση των συμπτωμάτων και από την επιθυμία σας για εγκυμοσύνη.
Σε γενικές γραμμές, προτιμούμε να δοκιμάζουμε πρώτα συντηρητική αντιμετώπιση, αφήνοντας το χειρουργείο ως τελευταία επιλογή.
Αναλγητικά
Για την αντιμετώπιση της δυσμηνόρροιας πολύ πιθανό να σας χορηγηθούν κάποια παυσίπονα όπως μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη, ιβουπροφαίνη ή ναπροξένη.
Αν ακόμη και με τη λήψη της μέγιστης επιτρεπόμενης δόσης δεν υποχωρούν τα συμπτώματα και δεν ανακουφίζεστε αρκετά, θα πρέπει να κουβεντιάσετε με τον ιατρό σας για άλλο τρόπο προσέγγισης.
Ορμονική θεραπεία
Συμπληρωματική ορμονοθεραπεία είναι συχνά αποτελεσματική στη μείωση ή ακόμη και την εξάλειψη του πόνου από την ενδομητρίωση. Οι αυξομειώσεις των ορμονών κατά τη διάρκεια του κύκλου προκαλούν τη μεταβολή των ενδομητρικών εστιών, αφού αυτές ανταποκρίνονται, αναπτύσσονται και τελικά αιμορραγούν. Η χορήγηση ορμονών μπορεί να επιβραδύνει την ανάπτυξη αυτή.
Δεν αποτελεί μια μόνιμη λύση στο πρόβλημα, αφού τα συμπτώματα θα επανέλθουν μόλις σταματήσετε τη θεραπεία. Οι επιλογές που υπάρχουν συμπεριλαμβάνουν:
-
- Ορμονικές μεθόδους αντισύλληψης (χάπια, αυτοκόλλητα)
- Χορήγηση GnRH αγωνιστών και ανταγωνιστών: σταματούν την παραγωγή των ορμονών που επιδρούν στις ωοθήκες, βάζουν τον οργανισμό σε κατάσταση τεχνητής εμμηνόπαυσης, χαμηλώνουν τα οιστρογόνα, εμποδίζουν την ωορρηξία και λεπταίνουν το ενδομήτριο. Χορήγηση κάποιου οιστρογόνου ή προγεσταγόνου σε χαμηλή δόση παράλληλα με αυτά τα φάρμακα, μειώνει τις παρενέργειες που προκαλεί η τεχνητή εμμηνόπαυση όπως τις εξάψεις, την ξηρότητα του κόλπου και την απώλεια οστικού ιστού. Η περίοδος και η ικανότητα να μείνετε έγκυος επιστρέφουν μόλις σταματήσετε να λαμβάνετε την αγωγή
- Θεραπεία με προγεστερόνη: ένα αντισυλληπτικό με προγεσταγόνο (Mirena, εμφύτευμα, ή ένεση) μπορεί να σταματήσει την περίοδο, επομένως και την ανάπτυξη των ενδομητρικών εστιών, κάτι που ανακουφίζει από τη συμπτωματολογία της ενδομητρίωσης
- Δαναζόλη: σταματά την παραγωγή των ορμονών που δρουν στις ωοθήκες, οπότε εμποδίζει την ανάπτυξη του ενδομητρίου. Παρόλα αυτά δεν χρησιμοποιείται συχνά λόγω των σοβαρών παρενεργειών που παρουσιάζει
Χειρουργική αντιμετώπιση
Η χειρουργική αντιμετώπιση της ενδομητρίωσης θα εξαρτηθεί από το αν επιθυμείτε να επιτύχετε εγκυμοσύνη ή όχι. Στην περίπτωση που θέλετε να δημιουργήσετε οικογένεια, τότε η αφαίρεση ενδομητρικών εστιών ή όζων, με διατήρηση της μήτρας και των ωοθηκών είναι η ιδανικότερη προσέγγιση και μπορεί να σας αυξήσει τις πιθανότητες εγκυμοσύνης. Αυτού του είδους η επέμβαση μπορεί επίσης να αποβεί ιδιαίτερα αποτελεσματική και στην ανακούφιση από τους πόνους που προκαλεί η ενδομητρίωση. Υπάρχει βέβαια ενδεχόμενο στο μέλλον τα συμπτώματα να επιστρέψουν.
Η επέμβαση μπορεί να γίνει είτε λαπαροσκοπικά, είτε ανοικτά (με λαπαροτομία) σε προχωρημένα και δυσκολότερα περιστατικά.
Μια λύση στο θέμα της υπογονιμότητας σε περίπτωση που επιθυμείτε να αποφύγετε το χειρουργείο, ή που η επέμβαση δεν στέφθηκε με απόλυτη επιτυχία, είναι η υποβοηθούμενη αναπαραγωγή με εξωσωματική.
Υστερεκτομή: σε πολύ σοβαρά περιστατικά ενδομητρίωσης και ειδικά αν έχετε ολοκληρώσει την οικογένειά σας, η αφαίρεση της μήτρας και των ωοθηκών ενδέχεται να είναι η καλύτερη αντιμετώπιση. Εξαίρεση μόνο της μήτρας δεν σας απαλλάσσει από τα συμπτώματα, αφού οι ενδομητριωσικές εστίες θα συνεχίσουν να ανταποκρίνονται στις αλλαγές που προκαλούν στον κύκλο σας τα οιστρογόνα που παράγονται από τις ωοθήκες. Η ολική υστερεκτομή είναι πραγματικά η τελευταία μας επιλογή, ειδικά σε γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας. Δεν είναι δυνατόν να μείνετε έγκυος μετά από υστερεκτομή.
Εναλλακτικές θεραπείες: κάποιες γυναίκες αναφέρουν ανακούφιση μετά από βελονισμό. Δεν υπάρχουν εκτεταμένες μελέτες που να επιβεβαιώνουν την αποτελεσματικότητα της μεθόδου, παρόλα αυτά, αν επιθυμείτε να ακολουθήσετε αυτή την θεραπευτική επιλογή, ρωτήστε μας για να σας συστήσουμε έναν έμπειρο βελονιστή.
Σας συνιστούμε ανεπιφύλακτα να βρείτε έναν ιατρό με τον οποίο θα αισθάνεστε άνετα και θα τον εμπιστεύεστε αρκετά ώστε να εναποθέσετε επάνω του τις ελπίδες σας για θεραπεία από την ενδομητρίωση που σας ταλαιπωρεί. Είναι απολύτως θεμιτό να πάρετε και μία δεύτερη γνώμη όσον αφορά τις επιλογές σας προτού μπείτε στη διαδικασία να ξεκινήσετε μια αγωγή. Σιγουρευτείτε ότι σας έχουν αναλύσει επαρκώς όλες τις διαθέσιμες επιλογές σας, και ότι η προσέγγιση που σας προτείνουν συμβαδίζει με τα δικά σας «θέλω».
Ο ιατρός κ. Γρυπάρης, είχε την ευκαιρία να ασχοληθεί εκτεταμένα με την ενδομητρίωση κατά την εξειδίκευσή του στην υπογονιμότητα ευρισκόμενος στο εξωτερικό. Εκτός από εκτεταμένη μελέτη της βιβλιογραφίας, είχε τη δυνατότητα αντιμετώπισης πολυάριθμων περιστατικών με μεγάλη επιτυχία, αλλά και τη συγγραφή σχετικών συγγραμμάτων, τα οποία δημοσιεύθηκαν από το διεθνή τύπο προκειμένου να χρησιμεύσουν στην ενημέρωση και εκπαίδευση άλλων συναδέλφων.
Συγγραφικό έργο σχετικό με την ενδομητρίωση:
- Gryparis I, Nardo LG – Update in endometriosis and IVF. Minerva Ginecol. 2011 Dec;63(6):571-6.
- Gryparis I, Patchava SD, Nardo LG – Endometriosis of the Ovary. ALTCHECK, DELIGDISCH & KASE: Diagnosis & Management of Ovarian Disorders, 3rd Edition – Chapter 14. – September 2013
Κλινικές Πληροφορίες
Γυναικολογία
Επικοινωνήστε μαζί μας
Εγγραφείτε στο Newsletter
Μαρτυρίες Ασθενών
Πολύ ευγενικός γιατρός, άμεση απάντηση σε οποιοδήποτε ερώτημα κι αν υπάρξει, πολύ καθαρός χώρος και σου προσαρμόζει τα ραντεβού την ώρα που μπορείς εσύ.
Πρότυπο ιατρείο, εξαιρετικός γιατρός. Μηδενικός χρόνος αναμονής, άμεση εξυπηρέτηση.
Ο γιατρός είναι ευσυνείδητος, υπομονετικός και άριστος στη δουλειά του. Τον συνιστώ ανεπιφύλακτα